Każdej jesieni masa Polaków chętnie wybiera się na grzybobranie. Lasy w naszym kraju obfitują w liczne gatunki grzybów, które po zebraniu można zamienić w wiele pysznych dań, a także przetworów, które będzie można smakować później przez cały rok.
Nie zawsze jednak zbieranie grzybów kończy się dobrze dla wszystkich. Nieznajomość gatunków szkodzi, a nawet może prowadzić do bardzo poważnego zatrucia. Co zrobić w takiej sytuacji? Dowiedzmy się!
Pomimo corocznych komunikatów dobiegających z radia, telewizji i internetu, mówiących o tym, aby weryfikować, jakie grzyby zbieramy i spożywamy, wciąż dochodzi do wielu zatruć, czasem prowadzących do śmierci.
Zatrucie, występujące po spożyciu, spowodowane jest występowaniem substancji toksycznych w grzybach. Najczęściej są to: amanityna, orellanina, muskaryna, kwas ibotenowy, muscymol, kopryna, gyromitryna, a także psylocybina czy psylocyna, które wykazują również działanie halucynogenne.
Co więcej, należy pamiętać również o tym, że w grzybach zawarta jest chityna. Jest to związek chemiczny, który występuje również w dużej ilości w pancerzach owadów i stanowonogów. Chityna jest ciężkostrawnym biopolimerem, który nie jest trawiony przez żołądek człowieka. Z tego powodu, spożyte grzyby mogą zalegać w nim nawet przez 3 dni, zanim przedostaną się do jelit. Przez to grzyby często powodują zatrucie pokarmowe, które wywołane jest nie toksynami, tylko nieodpowiednim przyrządzeniem.
W polskich lasach występuje ok. 35 gatunków grzybów trujących. Za najbardziej niebezpieczne uważa się grzyby charakteryzujące się obecnością blaszek, czyli przykładowo muchomory. Obecnie najwięcej zanotowanych zatruć spowodowanych było przez spożycie muchomora: sromotnikowego, plamistego oraz czerwonego. Dla człowieka największym zagrożeniem jest muchomor sromotnikowy, w którym zawarte są toksyny nierozpuszczające się w wodzie. Z racji tego, jego gotowanie w żadnym stopniu nie zmniejsza aktywności toksyn. Pozostałe wysoko trujące grzyby to:
● muchomor: jadowity, wiosenny,
● strzępiak ceglasty,
● piestrzenica kasztanowata,
● borowik: szatański, purpurowy,
● zasłonak rudy,
● maślanka wiązkowa.
Objawy, jakie mogą pojawić się po zjedzeniu grzybów trujących, bywają bardzo różne. Wszystko zależy tak naprawdę od danego gatunku oraz ilości zawartej w nim toksyny. Warto pamiętać, że im później od spożycia pojawią się objawy, tym rokowania są gorsze.
Zatrucia można podzielić na:
● cytotropowe, które związane są z uszkodzeniem narządów miąższowych takich jak: serce, wątroba, trzustka czy nerki. Są to najbardziej niebezpieczne zatrucia,
● neurotropowe, które powodują zaburzenia psychoneurologiczne,
● gastryczne, które są najmniej niebezpieczne. Powodują ból brzucha, biegunkę czy wymioty.
Co więcej, zatrucia grzybami można również zróżnicować na te o krótkim czasie utajenia, które pojawiają się od 30 minut do 5 godzin po przyjęciu toksyny. Natomiast zatrucia o długim czasie utajenia ujawniają się od 6 do 24 godzin po zjedzeniu trującego grzyba. Ten drugi rodzaj jest bardzo niebezpieczny, może trwale uszkodzić narządy wewnętrzne.
Najczęściej pojawiające się objawy zatrucia to:
● nudności,
● wymioty,
● duszności,
● nadmierna potliwość,
● rozszerzone źrenice,
● podwyższona temperatura,
● suchość w ustach,
● biegunka,
● zaburzenia widzenia,
● pobudzenie psychoruchowe.
Kluczową kwestią w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami jest sprowokowanie wymiotów. Można wspomóc się szklanką wody z solą, która ułatwi zwrócenie zawartości żołądka. Co więcej, ważne jest również zabezpieczenie wymiocin, zjedzonej potrawy bądź innych resztek grzybów. Dlaczego? Dzięki nim uda się ustalić, jaka toksyna spowodowała zatrucie i w dalszej kolejności wprowadzić odpowiednie leczenie.
Zatrucia grzybami nie da się wyleczyć na własną rękę. Najlepiej od razu skonsultować się z lekarzem. Przykładowo, jeśli doszło do zatrucia muchomorem sromotnikowym, do zgonu może dojść już po 4–16 dniach, dlatego liczy się każda minuta. Leczenie prowadzone przez lekarza obejmuje najczęściej oczyszczenie przewodu pokarmowego w celu przerwania krążenia toksyn w organizmie. Dlatego pacjentom wykonuje się płukanie żołądka, a następnie podaje zwykle węgiel aktywowany bądź inną substancję. Niekiedy podaje się także penicylinę dożylnie. Ważne jest także utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, ponieważ zatrucie powoduje odwodnienie.
Do 10. roku życia układ trawienny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Dlatego też, jeśli dojdzie do zatrucia u tak młodej osoby, skutki tego mogą być bardzo poważne. Mowa tutaj o konieczności przeszczepienia wątroby czy nawet śmierci. Wiele mówi się o tym, że nawet jadalne i nietrujące grzyby są zbyt ciężkostrawne, aby podawać je dzieciom. Z racji tego do 10. r.ż. lepiej w ogóle nie serwować swoim pociechom takich potraw. Co więcej, grzyby mogą być nie tylko zabójcze dla dzieci, lecz także kobiet w ciąży, seniorów czy innych osób, które zmagają się z problemami trawiennymi oraz różnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.
Wybierając się na grzyby, warto zabrać ze sobą atlas, aby móc odróżnić grzyby jadalne od trujących. Czasami jest to trudne zadanie, ponieważ, np. muchomor sromotnikowy jest łudząco podobny do czubajki kani, gąski zielonki czy gołąbka zielonawego. Podczas grzybobrania, nie warto kierować się mitami, przez których powielanie często dochodzi do zatruć.
Pierwszym mitem jest to, że wielokrotne wygotowanie muchomora sromotnikowego i olszówki może spowodować, że będą mniej toksyczne. Jest to nieprawda, niezależnie od rodzaju i czasu trwania obróbki termicznej, grzyby te wciąż pozostają trujące. Drugim mitem jest to, że trujące grzyby można rozpoznać po gorzkim smaku. Tak się składa, że nie każdy trujak jest gorzki, np. muchomor sromotnikowy jest słodki lub nie ma wyraźnego smaku.
Ostatnie dwa mity to:
zdj. głóne: Florian van Duyn/unsplash.com
