Pamiętaj, że jeśli nie śpisz całą noc, ucząc się czegoś nowego, Twój mózg nie przyswoi tych informacji w taki sposób, jak gdybyś przespał 7-8 godzin. Nie warto więc zarywać nocy przed egzaminem, konferencją lub ważnym spotkaniem. Sprawdź, jak pracuje mózg podczas snu!
Jak pokazują badania, mózg jest naprawdę aktywny podczas snu. Nie koncentruje się tylko na odpoczynku, dlatego pamiętaj, aby się wysypiać. W przeciwnym razie możesz się narazić na złe samopoczucie i kłopoty z zapamiętywaniem. Dodatkowo zwiększasz ryzyko infekcji, otyłości i chorób serca.
Sen to stan fizjologiczny, podczas którego zmienia się aktywność fal mózgowych, a układ nerwowy słabiej reaguje na bodźce zewnętrzne. W tym czasie wielokrotnie przechodzimy przez cztery odrębne fazy (pięć, jeśli liczymy przebudzenie). Wyróżniamy dwa etapy lekkiego snu. Najlżejszy występuje wtedy, gdy drzemiesz podczas wykładu lub w pracy. Mózg nadal przetwarza pewne informacje płynące ze świata zewnętrznego, ale robi to wolniej. Możesz zareagować, gdy usłyszysz swoje imię lub pojawi się jakiś inny silny bodziec. Z głębszej fazy snu trudniej Cię będzie wybudzić.
Pełny cykl snu trwa około 90-110 minut. Sen NREM (wolnofalowy) występuje najpierw i obejmuje trzy etapy. Pierwsza faza trwa 5-10 minut. Wszystko zaczyna zwalniać, w tym ruchy gałek ocznych i aktywność mięśni. Masz zamknięte oczy. Jeśli obudzisz się po pierwszym etapie, możesz poczuć się tak, jakbyś wcale nie spał. Niekiedy możesz mieć wrażenie, że spadasz, a następnie doświadczasz nagłego skurczu mięśni.
Drugi etap obejmuje okresy napięcia i rozluźnienia mięśni. Ruch gałek ocznych ustaje, a temperatura ciała spada. Fale mózgowe stają się wolniejsze. Organizm przygotowuje się do wejścia w głęboki sen. W ostatniej fazie mózg wytwarza bardzo wolne fale delta. Jeśli się obudzisz, przez kilka minut możesz czuć się oszołomiony i zdezorientowany.
Kiedy wchodzisz w fazę REM (inaczej snu paradoksalnego), aktywność mózgu ponownie wzrasta, co oznacza, że sen nie jest już tak głęboki. Można wtedy zauważyć szybki ruch gałek ocznych. Widzimy intensywne obrazy i przeżywamy silne emocje.
Sen może zmniejszyć ryzyko choroby Alzheimera i demencji. Brak snu lub spanie krócej niż pięć godzin dziennie prowadzi do nagromadzenia beta-amyloidu, czyli toksycznego białka. Powstają wówczas płytki w mózgu, które zwiększają ryzyko wspomnianych schorzeń.
Nawet jeśli leżysz cicho i spokojnie podczas drzemki, w Twojej głowie dużo się dzieje. Pomyśl o tym w następujący sposób: gdyby sen był ośmiogodzinną sztuką, mózg pełniłby funkcję reżysera, prowadzącym Cię przez różne czynności, które zapewniają ciału spokój i relaks.
Mózg może przetwarzać złożone informacje podczas snu. Zachowuje pewien poziom świadomości, nawet gdy nie jest w pełni zaangażowany we wspomniany proces. Na przykład śpiące osoby częściej reagują na własne imiona lub zaskakujące dźwięki, takie jak alarm przeciwpożarowy albo budzik, niż na przypadkowe odgłosy.
Podczas snu mózg pracuje nad utrwalaniem wspomnień, które tworzyłeś w ciągu dnia. Łączy nowe wspomnienia ze starszymi, dzięki czemu możesz łatwiej wpaść na ciekawy pomysł. Kiedy śpisz, mózg decyduje, które informacje zgromadzone w danym dniu warto zachować, a o czym lepiej zapomnieć. W ten sposób zwalnia miejsce na nowe dane. Kiedy o tym myślisz, ma to sens. Warto jednak podkreślić, że to coś więcej niż tylko teoria. Ponad 100 lat badań pokazuje, że sen poprawia pamięć, do tego stopnia, że mózg utrwala wtedy wspomnienia efektywniej niż na jawie.
Najprawdopodobniej słyszałeś już, że regularne niewysypianie się może prowadzić do przyrostu masy ciała. I chociaż prawdą jest, że większość z nas lubi podjadać w nocy, a zmęczenie skłania nas do rezygnacji z treningu, nie są to jedyne czynniki wpływające na naszą wagę. Tak jak sen stymuluje wydzielanie hormonu wzrostu, tak samo drzemka odgrywa ważną rolę w regulacji hormonów, które decydują o tym, czy masz większy apetyt. Niezliczone badania wykazały, że brak snu skłania mózg do wydzielania większej ilości greliny, hormonu wywołującego uczucie głodu. To jednak nie wszystko! Mózg “wypompowuje” wtedy mniej leptyny, która sprawia, że czujesz się najedzony.
Naukowcy twierdzą, że niektóre toksyny powstałe z niewyspania odpowiadają za zaburzenia mózgu, np. chorobę Alzheimera. Odkryli również, że w czasie snu komórki mózgowe stają się mniejsze. W ten sposób pomagają organizmowi pozbyć się niebezpiecznych substancji.
Fot. Bruce Mars/Unsplash
