Synestezja to jedno z ciekawszych zjawisk, jakie zachodzi w mózgu człowieka. Kojarzone jest ono głównie z artystami, muzykami czy malarzami, u których zaszło „pomieszanie zmysłów”.
Dawniej synestezje były postrzegane jako choroba. Dzisiaj jest to zdolność, która nie jest już kojarzona z zaburzeniami sfery psychicznej. Czym są synestezje i skąd się biorą? Przekonajmy się!
Synestezją określa się stan lub zdolność, gdzie odbierane przez jeden zmysł doznania przekładają się również na doświadczenia innych zmysłów. Przykładem synestezji może być sytuacja, w której osoba słysząca niskie dźwięki odczuwa wrażenia miękkości, ciepła. Synestezją jest także kojarzenie cyfr z kolorami. Co więcej, dla synestetów każda litera alfabetu może mieć przypisany kolor. Kładąc przed taką osobą książkę, nie zobaczy ona czarnych liter na białej kartce, lecz różnokolorowe słowa.
Jak zostało wspomniane, przez lata synestezje postrzegane były przez pryzmat choroby psychicznej. Później traktowane były jako dowód geniuszu, sztuki czy rodzaj techniki mnemotechnicznej. Dzisiaj synestezja nie jest jednostką chorobową. Klasyfikuje się ją jako zdolność, która nie wymaga leczenia.
Pierwszą teorię tłumaczącą występowanie synestezji zaproponował brytyjski specjalista Simon Baron-Cohen. Założył on, że osoby doświadczające synestezji mają dodatkowe połączenia w mózgu. Łączą one ze sobą obszary, które normalnie nie są ze sobą połączone. Natomiast druga teoria zakłada, że liczba połączeń synaptycznych u synestetów jest taka sama, a pomieszanie odbieranych wrażeń spowodowane jest zachwianiem równowagi pomiędzy wyciszaniem i hamowaniem docierających do mózgu impulsów. Co ciekawe, wielu neurofizjologów twierdzi, że każdy człowiek przychodzi na świat jako synesteta, jednak z czasem zatracamy tę zdolność.
Przyczyny czy źródła synestezji nie są znane. Dawniej istniała teoria mówiąca o tym, że na pojawienie się tej zdolności wpływ ma wychowanie dziecka, czyli uczenie go liczb, np. za pomocą kolorowych klocków. Wówczas dochodzi do tworzenia ścieżek skojarzeń. Założenie to zostało jednak obalone, ponieważ bardziej wiąże się ono z technikami mnemotechnicznymi. Obecnie przyjmuje się, że synestezja jest wrodzona i dziedziczna.
Istnieje kilka rodzajów synestezji:
Najczęściej występującą synestezją jest tzw. barwne słyszenie. U osób posiadających taką zdolność dźwięki wywołują wrażenia barwne. Znanymi synestetami, którzy „słyszeli barwnie”, byli m.in.: Billie Eilish, Franciszek Liszt, Vladimir Nabokov, Marilyn Monroe, Wassily Kandinsky, czy Nikołaj Rimski-Korsakow. Ostatni wymieniony synesteta był rosyjskim kompozytorem, który dźwięk C-dur kojarzył z kolorem białym, E-dur z szafirowym, błyszczącym, natomiast H-dur z ponurym, granatowym. Odbierane dźwięki mogą mieć różne barwy dla różnych synestetów. Co ciekawe, jedną z najciekawszych synestezji jest „audiomotoryczna”. Osoba posiadająca taką zdolność, po usłyszeniu danego dźwięku odczuwa potrzebę zajęcia określonej pozycji.
Synestezje fascynują naukowców od wielu lat. Na przestrzeni wieków powstało wiele badań, sprawdzających różne hipotezy wyjaśniające to zjawisko. Badanie wielu przypadków synestetów, często kojarzone jest z występowaniem zespołu sawanta oraz autyzmem.
Synestezje ponadto częściej występuje u kobiet oraz osób leworęcznych. Zwykle są to jednostki mogące pochwalić się ponadprzeciętną inteligencją oraz wyobraźnią. Co więcej, niektóre badania wykazały również, że synestezje są zbliżone do padaczki skroniowej. Jeszcze inne teorie zakładają, że źródłem „pomieszania zmysłów” mogą być choroby neurologiczne czy guzy mózgu. Warto jednak pamiętać, aby nie mylić wrodzonej synestezji z halucynacjami, które wywołane są poprzez przyjęcie środków psychoaktywnych, np. LSD czy haszysz. Takie halucynacje utrzymują się przez krótki czas, natomiast synestezje występują przez cały czas, niezależnie od przyjęcia jakichkolwiek środków.
zdj. główne: FPVmat A/unsplash.com
