Większość z nas kojarzy nazwisko Nobel z prestiżowymi nagrodami. Czy jednak wiemy, kim był Alfred Nobel i dlaczego swoją ostatnią wolą ustanowił istnienie nagrody?
Alfred Nobel przyszedł na świat w dniu 21.10.1833 roku w stolicy Szwecji – Sztokholmie. Jego rodzice byli bardzo majętni i przedsiębiorczy. Na losy przyszłego wynalazcy duży wpływ miał ojciec Immanuel. Mężczyzna był inżynierem, wynalazcą i bardzo prężnym przedsiębiorcą. Wszystkie te cechy przekazał synowi, który zapisał się na kartach historii świata.
Alfred Nobel był poliglotą. Biegle posługiwał się językami: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim. Znajomość języków obcych Nobel zawdzięczał rodzinnym perypetiom, które zmusiły jego rodzinę do zarobkowej emigracji.
Po bankructwie rodzinnej firmy Immanuel Nobel i jego żona Karolina Ahlsell wyemigrowali do Finlandii, a następnie do Rosji. Alfred mieszkał i uczył się w Sankt Petersburgu od 1842. W tym czasie ojciec wynalazcy budował w Rosji firmę zajmującą się produkcją materiałów wybuchowych i maszyn.
Alfred Nobel przez rok studiował chemię w Paryżu (1850 r.). Kolejne 4 lata zawodowego życia spędził w USA u boku Johna Ericssona. Po zagranicznych wojażach Nobel powrócił do Rosji – do firmy będącej własnością ojca. Jako że przedsiębiorstwo zajmowało się produkcją wojskowego sprzętu na potrzeby wojny krymskiej, po jej zakończeniu zbankrutowała. W 1859 Alfred wraz z rodzicami powrócił do Sztokholmu.
Na początku lat 60. XIX wieku Alfred otworzył fabrykę nitrogliceryny. Przez lata poszukiwał sposobu bezpiecznej detonacji tej substancji. W 1867 roku osiągnął upragniony sukces – niemal przez przypadek odkrył dynamit.
Naukowiec zaobserwował, że sącząca się z uszkodzonego naczynia nitrogliceryna w połączeniu z porowatą ziemią daje miękką substancję. Substancję, którą da się bez trudu transportować i przenosić, a przy użyciu detonatora i zapalnika w dowolnej chwili wysadzić. Nobel wynalazł, zaprojektował i opatentował wszystkie 3 elementy: dynamit, zapalnik i detonator.
Sukces Nobla nie był jednak tak łatwy, jak mogłoby się z pozoru wydawać. W trakcie badań nad wynalezieniem dynamitu zginął młodszy brat naukowca Emil oraz kilku pracowników fabryki. Niebezpieczeństwo związane z pracami nad dynamitem powodowało niechęć lokalnych społeczności i konieczność ciągłego zmieniania miejsca pracy.
W latach 70. i 80. XIX wieku Alfred Nobel założył ponad 16 fabryk i kilka laboratoriów. Na dynamicie zbił fortunę. Mimo to nadal pracował nad wynalazkami i eksperymentował z materiałami wybuchowymi. Nobel wynalazł żelatynę wybuchową, balistyt, proch bezdymny.
Pracował nad bateriami, żarówkami, sztucznymi tworzywami, farbami, lakierami, syntetycznymi kamieniami, telefonem… W ciągu swojego życia zarejestrował ponad 350 patentów.
Nobel był mizantropem. Nie zawarł związku małżeńskiego i nie pozostawił po sobie potomstwa. Przed całe życie doskwierał mu fakt, że dorobił się na śmiercionośnym narzędziu. Chcąc się zrehabilitować, Nobel na mocy testamentu ustanowił Nagrodę Nobla.
Cały swój majątek – 30 mln koron szwedzkich, Nobel przeznaczył na utworzenie funduszu. Pochodzące z niego dochody dzielone miały być na 5 nagród – za osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz tzw. pokojowa nagroda. Nagrody Nobla przyznawane są każdego roku i wręczane w dniu 10 grudnia – rocznicę śmierci wynalazcy, który odszedł w 1896 roku.
Photo by Hulton Archive/Getty Images
