W wyniku wygaśnięcia dynastii Jagiellonów Polska stała się monarchią elekcyjną, w której szlachta wybierała nowego następcę tronu. Oto kilkoro najbardziej wybitnych królów pochodzących z elekcji.
Pierwszy w historii Polski król elekcyjny. Walezy był czwartym synem Henryka II, króla Francji. Na władcę Polski został wybrany w 1573 roku, jednak na tronie kraju zasiadał przez niecały rok. Na wieść o nagłej śmierci brata potajemnie uciekł z Krakowa i powrócił do rodzinnej Francji, gdzie został koronowany. Polska szlachta uznała abdykację Henryka Walezego, a jego następczynią została Anna Jagiellonka.
Drugim w kolejności władcą został Stefan Batory, który dzięki małżeństwu z Anną Jagiellonką mógł sprawować władzę w kraju. Dzięki sojuszowi z Siedmiogrodem Stefan Batory wypracował dla Rzeczpospolitej silną pozycję w Europie, skutecznie przeprowadził wojnę z Rosją, odzyskał dla Polski niemal całe Inflanty i Połock. Pochodzący z obecnej Rumunii król zmarł nagle w wyniku zwyrodnienia nerek. Parze nie udało się spłodzić potomka, w związku z czym w procesie elekcji jego następcą został wybrany siostrzeniec Anny Jagiellonki – Zygmunt III Waza.
Jeden z najwybitniejszych władców w panteonie królów Polski pochodził ze Szwecji. Jego rządy trwały 45 lat i obejmowały nie tylko teren Rzeczypospolitej, ale także Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Królestwa Szwecji. Historycy szacują, że podczas panowania Zygmunta III Wazy Polska osiągnęła swój największy obszar. W 1596 r. przeniósł stolicę królewską z Krakowa do Warszawy. Zygmunt miał łącznie dwanaścioro dzieci, siedmiu synów i pięć córek.
Urodzony na terenie dzisiejszej Ukrainy Jan III Sobieski uchodził za wybitnego stratega wojennego i uzdolnionego władcę kraju. Historycy oceniają, że za czasów jego panowania Rzeczpospolita cieszyła się okresem stabilizacji. Wynikało to z silnej pozycji politycznej na arenie międzynarodowej, jaką wypracował król oraz jego działania wojenne. Wśród wybitnych osiągnięć znajdują się między innymi spektakularnie wygrana bitwa pod Wiedniem w 1683 roku czy triumf nad Turkami pod Chocimiem. Król Jan III Sobieski był dobrze wykształconą osobą, poliglotą oraz świetnym politykiem.
Ostatni elekcyjny król Polski, który w swoje karierze zasłynął zarówno z wybitnych osiągnięć dla demokracji, jak i tragicznych losów Polski. Dzięki jego działaniom udało się zreformować polski system szkolnictwa, naukę, sztukę oraz sposób zarządzania państwem. To w czasie jego panowania powołano Sejm Czteroletni i uchwalono Konstytucję 3 maja – należał do jej głównych autorów.
Stanisław August Poniatowski zasłynął również z romansu z rosyjską carycą Katarzyną Wielką. Jego fatalne zauroczenie i brak umiejętności wojennych ostatecznie doprowadziły do decyzji o wstąpieniu do konfederacji targowickiej i podpisaniu dokumentów o rozbiorach Polski. Król abdykował na rzecz Rosji, gdzie spędził resztę swojego życia. Zmarł w Petersburgu na wygnaniu, w czasie gdy Polska już zniknęła z mapy Europy.
Zdj. główne: Willian B./unsplash.com
