Stres jest jednym z normalnych stanów organizmu, ponieważ wiąże się ze wzrostem mechanizmów adaptacyjnych. Jest integralną częścią życia, a reakcje na niego pomagają radzić sobie z trudnościami. Jak powstaje stres i jakie mechanizmy odpowiadają za jego odczuwanie? Czytaj dalej, aby poznać odpowiedzi na te pytania.
Pojęcie stresu zostało wprowadzone w 1936 roku przez kanadyjskiego fizjologa G. Selye. Rozróżnił on „normalny” stres, który służy zachowaniu i podtrzymaniu życia, oraz stres „patologiczny” objawiający się bolesnymi dolegliwościami. To właśnie idea tego drugiego stresu zakorzeniła się w świadomości większości osób, czyniąc pojęcie stresu negatywnym.
Czym jest stres?
Stres to stan lub reakcja organizmu na różne niekorzystne czynniki (stresory). Każdemu człowiekowi są jednak potrzebne małe stresujące sytuacje, ponieważ odgrywają ważną rolę w osiąganiu życiowych postępów. Podczas stresującej sytuacji do krwi danej osoby uwalnia się adrenalina, a także zachodzi wiele innych reakcji biochemicznych, które pomagają człowiekowi rozwiązać konkretny problem. Jednak oprócz pozytywnych skutków stres może również przyczyniać się do negatywnych konsekwencji. Kiedy człowiek jest nieustannie narażony na stresujące sytuacje, jego ciało usilnie zużywa siły (energię), co prowadzi do szybkiego wyczerpania. Ponieważ wszystkie narządy są w stanie stresu, są bardziej podatne na wtórne niekorzystne czynniki, na przykład choroby.
Przyczyny stresu
Istnieje wiele przyczyn stresu. Każdy człowiek ma swój indywidualny organizm, psychikę, styl życia, dlatego jeden czynnik może wywoływać skrajne reakcje: na jedną osobę nie wpłynie w ogóle lub będzie miał niewielki wpływ, podczas gdy u innej wywoła ogromny stres.
Najpopularniejsze przyczyny stresu (stresory) to:
sytuacja konfliktowa, kłótnia z drugą osobą – ze współpracownikami, z domownikami, przyjaciółmi, a nawet z nieznajomymi;
niezadowolenie ze swojego wyglądu, ludzi wokół, z poziomu życia;
niska płaca ledwo wystarczająca na utrzymanie, brak pieniędzy, długi;
przedłużający się brak wakacji i właściwego odpoczynku od spraw codziennych;
rutynowe życie bez pozytywnych emocji i zmian lub z ich niewielką ilością;
choroby przewlekłe, szczególnie te wpływające na wygląd, choroby u bliskich;
nadwaga;
śmierć członka rodziny lub po prostu bliskiej osoby;
brak witamin i minerałów w organizmie;
oglądanie horrorów;
problemy w życiu seksualnym;
częste obawy, zwłaszcza przed śmiertelnymi chorobami (rak);
opinie ludzi;
samotność;
nadmierna aktywność fizyczna;
niekorzystne warunki środowiskowe (zimno, upał, deszczowa pogoda, wysokie lub niskie ciśnienie atmosferyczne);
gwałtowna zmiana – przeprowadzka do innego miejsca zamieszkania, zmiana pracy.
Fot. Andrea Piacquadio/Pexels
Objawy stresu
Do najpopularniejszych reakcji organizmu na stres należą:
nierozsądne i częste napady drażliwości, złości;
letarg, osłabienie, depresja, bierność i niechęć do komunikowania się z ludźmi, nawet z rodziną i przyjaciółmi, zmęczenie, niechęć do robienia czegokolwiek;
bezsenność, niespokojny sen;
niezdolność do relaksu, ciągłe napięcie układu nerwowego;
ataki paniki;
słaba koncentracja, zmniejszone zdolności intelektualne, problemy z pamięcią, jąkanie;
nieufność do siebie i innych osób;
częste pragnienie płaczu i szlochania, tęsknoty, użalania się nad sobą;
brak chęci do jedzenia lub odwrotnie – nadmierne łaknienie;
tik nerwowy, niespecyficzne pragnienie obgryzania paznokci, gryzienia ust;
zwiększone potliwość, nadpobudliwość, zaburzenia układu pokarmowego (biegunka, nudności, wymioty), swędzenie, ból głowy, zawroty głowy, kołatanie serca, dyskomfort w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, uczucie dławienia się, gwałtowny wzrost temperatury ciała, dreszcze, drętwienie lub mrowienie nóg;
wzrost zainteresowania alkoholem, narkotykami, paleniem, grami komputerowymi i innymi rzeczami, którymi dana osoba wcześniej nie była szczególnie zainteresowana.
Fazy stresu
Rozwój stresu przebiega w trzech fazach:
Mobilizacja – ciało reaguje na stresor lękiem i mobilizuje swoje mechanizmy obronne i zasoby, aby mu się oprzeć.
Konfrontacja – ciało opiera się stresującej sytuacji, człowiek aktywnie szuka wyjścia z niej.
Wyczerpanie – przy długim czasie działania czynnika stresowego organizm zaczyna być wyczerpany i staje się podatny na wtórne zagrożenia (różne choroby).
Zasady zarządzania stresem
Leczenie stresu obejmuje następujące punkty: usunięcie stresora (czynnika stresu), przyjmowanie środków uspokajających, konsultacja psychologiczna.
Jak zapobiegać stresowi?
Aby zminimalizować rozwój stresu, należy zwrócić uwagę na następujące zalecenia:
prowadź aktywny tryb życia;
jedz żywność wzbogaconą witaminami;
spróbuj znaleźć pracę, która Ci odpowiada;
dobrze się wysypiaj;
zrezygnuj z napojów alkoholowych, nie używaj narkotyków;
spędzaj więcej czasu na świeżym powietrzu, na łonie natury;
ogranicz kofeinę (kawę, mocną czarną herbatę);
nie oglądaj i nie słuchaj rzeczy, które powodują lęk (filmów, muzyki, wiadomości);
dziel się swoimi doświadczeniami z zaufanymi przyjaciółmi lub rodziną;
jeśli czujesz, że nie da się przezwyciężyć stresujących sytuacji, powinieneś zasięgnąć porady specjalisty, psychologa, neurologa lub psychoterapeuty.
