Polska może poszczycić się wieloma osobami, które zawojowały świat nauki. Wśród nich znajduje się także wiele kobiet. Niestety, kiedy zostajemy zapytani o sławne naukowczynie, potrafimy wymienić jedynie Marię Skłodowską–Curie. Poznaj pionierki nauki w Polsce!
Maria Skłodowska–Curie to postać, którą zna każdy Polak. Jest ona pierwszą na świecie kobietą, która otrzymała nagrodę Nobla – dwukrotnie. Skłodowska–Curie to noblistka w dziedzinie fizyki i chemii. Maria przetarła ścieżki kobietom na Sorbonie, uzyskując tam, jako pierwsza, tytuł profesorski.
Maria Skłodowska–Curie żyła w latach 1867–1934. Choć pochodziła z ubogiej rodziny, a edukację rozpoczęła dopiero w wieku 10 lat, stała się główną postacią świata nauki. Odkryła dwa pierwiastki – polon i rad. Jako jedna z pierwszych kobiet na świecie zrobiła prawo jazdy. Była niezwykle ciekawą osobą zarówno pod względem kariery, jak i życia prywatnego. Co ciekawe, córka Marii, Irène Joliot–Curie również była noblistką w dziedzinie chemii. Natomiast jej mąż, Piotr Curie, był laureatem Nagrody Nobla z fizyki.
Hanna Hirszfeldowa żyła w latach 1884–1964, miała żydowskie pochodzenie, a jej nazwisko rodowe to Kasman. Lata młodości Hanny przypadły, niestety na okres I i II wojny światowej. Tuż po maturze udała się do Francji, gdzie podjęła studia medyczne. Co ciekawe, egzamin dojrzałości zdała, mając zaledwie 16 lat. W późniejszych latach, swoją edukację kontynuowała w Berlinie. Związała się z Ludwikiem Hirszfeldem, który także był lekarzem i bakteriologiem. Tworzyli bardzo zgrany duet życiowy i zawodowy. Choć podczas wojny mieszkali w Szwajcarii, w której panował pokój, nie mogli pogodzić się z losem setek tysięcy ludzi, którzy każdego dnia ginęli na froncie. Z racji tego wyruszyli do Serbii, gdzie nieśli pomoc w szpitalach polowych.
Hanna zapisała się na kartach historii jako pełna pasji, wybitna lekarka, specjalistka od chorób dziecięcych. Jej ogromna wiedza była inspiracją dla wielu pokoleń lekarzy, którzy bazowali na jej niemal nieograniczonym dorobku w postaci publikacji naukowych. Hirszfeldowa była współtwórczynią Akademii Medycznej we Wrocławiu.
W 1954 r. objęła stanowisko kierowniczki Katedry Diagnostyki Oddziału Pediatrii Akademii Medycznej, a do tego przewodziła Polskiemu Towarzystwu Pediatrycznemu. Specjalizowała się w hematologii dziecięcej, czynnościach układu wegetatywnego i wadach wrodzonych. Hanna Hirszfeldowa to superbohaterka, która nawet w getcie rozwijała swoją pracę naukową i pomagała innym.
Wilhelmina Iwanowska urodziła się 2 września 1905 roku w Wilnie. Zmarła natomiast w Toruniu 16 maja 1999 roku. Choć początkowo studiowała matematykę na wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego, prof. Władysław Dziewulski zaproponował jej pracę w Obserwatorium Astronomicznym. Dzięki temu kariera Wilhelminy przeniosła się całkowicie na astronomiczne tory.
Po obronie pracy doktorskiej z astronomii współtworzyła Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Wraz w prof. Dziewulskim budowała w Piwnicach obserwatorium astronomiczne. Następnie udała się na staż do USA, poznała tam wielu wybitnych naukowców, a także poczyniła wiele obserwacji. Powróciła jednak do kraju, gdzie po opracowaniu swoich badań ustaliła zupełnie nową skalę odległości we Wszechświecie, odkrywając jednocześnie, że jest on niespełna dwa razy większy, niż dotychczas uważano. Iwanowska była wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Astronomicznej, a także doktorem honorowym uniwersytetów w Kanadzie, Anglii, a także UMK.
Józefa Franciszka Joteyko żyła w latach 1866–1928. Pochodziła ze szlacheckiej rodziny litewskiej, urodziła się w Kijowie. Swoją karierę naukową rozpoczęła od studiów w Belgii (Brukseli) i Francji (Paryżu). Habilitację realizowała natomiast na Uniwersytecie Warszawskim. To naukowczyni, która wraz z Marią Grzegorzewską utworzyła pedagogikę specjalną w Warszawie, jest wielokrotną laureatką paryskiej Akademii Nauk. Józefa Franciszka ma naprawdę bogaty dorobek naukowy. Prowadziła nie tylko liczne badania, lecz także była znana z działalności społecznej.
Joteyko była wykładowczynią psychologii pedagogicznej, pedologii oraz psychologii eksperymentalnej. Wykładała w Charleroi, Mons, na Sorbonie i w Collège de France. Ze wspomnianą wcześniej Marią Grzegorzewską, w czasie I wojny światowej założyła Polską Ligę Nauczania.
Joteyko znana jest najbardziej z dokonań w dziedzinie organizacji pracy. Jest autorką równania krzywej ergograficznej, na podstawie której stworzono prawo, mówiące o tym, że „liczby wyrażające stopień zmęczenia rosną w postępie geometrycznym, a liczby odnoszące się do czasu trwania pracy, tworzą ciąg arytmetyczny”.
Józefa Franciszka Joteyko jest twórczynią również wielu innych praw fizjologicznych, np. prawa rozporządzalnego minimum Joteyko. W życiu prywatnym Józefa była związana z Michaliną Stefanowską, która również jest ważną postacią w świecie nauki. To wybitna neurofizjolożka i biolożka, która jako druga, zaraz po Marii Skłodowskiej-Curie, została członkinią Polskiej Akademii Umiejętności.
W XVII wieku, w Kopalni Soli w Wieliczce pracował Walenty Bendzisławski, który był cyrulikiem (swego rodzaju chirurg) i dentystą. Zajmował się on wszelkimi dolegliwościami górników. Niestety Walenty zmarł. W takiej sytuacji zwykle zakład cyrulika przekazywany był czeladnikowi, którego znajdowała wdowa. Magdalena Bendzisławska postanowiła jednak postąpić inaczej, otóż sama zajęła się chirurgią. Przez lata była asystentką męża, bacznie przyglądała się jego pracy, szybko chłonąc wiedzę i umiejętności, jakie jej przekazywał.
Dzięki praktyce przy boku męża, jeszcze przed jego śmiercią doszła do takiej wprawy, że wykonywanie operacji, jak i prowadzenie zakładu miała w małym palcu. By zostać cyrulikiem w XVII wieku, niezbędne było uzyskanie przywileju od króla.
W 1697 roku Magdalena Bendzisławska otrzymała od Augusta II Mocnego „prawo do wykonywania zawodu”. To wydarzenie stało się ewenementem na skalę światową, ponieważ do tej pory uważano, że wyłącznie mężczyźni mogą być lekarzami. Po dziś dzień w Kopalni Soli w Wieliczce można znaleźć pamiątkową tablicę, dedykowaną Magdalenie Bendzisławskiej.
Zdj. główne: Trust „Tru” Katsande/unsplash.com
