Jowisz to piąta w kolejności (od Słońca), ale pierwsza pod względem wielkości planeta Układu Słonecznego. Czasem możemy obserwować ją na niebie gołym okiem. Jakie tajemnice skrywa?
Mitologiczny Jowisz był bogiem nieba, burzy i deszczu. Według rzymskiej mitologii, z której się wywodzi, był źródłem wiedzy i mądrości, władcą bogów i ludzi, ojcem i władcą wszystkiego. To właśnie na jego cześć imię otrzymała jedna z planet Układu Słonecznego.
Jowisz jest planetą gazową składającą się z gęstego jądra, w składzie zawierającego różne pierwiastki. Jądro otoczone jest warstwą ciekłego metalicznego wodoru, a także helu. Kolejną warstwę planety – zewnętrzną – tworzy głównie wodór cząsteczkowy.
Na Jowiszu stale panuje burza. Zjawisko jest stabilne i uznawane przez naukowców za stałą cechę planety. Za burzę odpowiedzialna jest Wielka Czerwona Plama, czyli trwały antycyklon.
Jowisz permanentnie przykryty jest grubą warstwą chmur. Obłoki zbudowane są głównie z kryształów amoniaku i wodorosiarczku amonu. Kołdra z chmur jest naprawdę potężna – ma około 50 kilometrów grubości.
Jowisz ma trzy pierścienie pyłowe: wewnętrzny torus z cząsteczek o nazwie halo; pierścień główny i zewnętrzny pierścień ażurowy.
Jowisz na niebie jest widoczny przy dobrych warunkach atmosferycznych – możemy go obserwować z naszej planety nawet gołym okiem. Planeta, będąc w maksimum jasności, jest czwartym po Słońcu, Księżycu i Wenus, najjaśniejszym obiektem na nieboskłonie.
Pomimo swoich dużych rozmiarów Jowisz obraca się wokół własnej osi bardzo szybko. W konsekwencji doba na tej planecie jest najkrótsza spośród wszystkich w Układzie Słonecznym. Doba na Jowiszu trwa zaledwie 9 godzin i 55 minut.
O ile Ziemia ma jednego naturalnego satelitę – księżyc o nazwie własnej Księżyc, to Jowisz dorobił się ich aż 79. W każdym razie na takiej liczbie stanęły aktualne wyliczenia naukowców.
Jowisz pełni rolę swoistego oczyszczacza i bariery pochłaniającej niebezpieczne obiekty w Układzie Słonecznym. Wynika to z jego potencjału grawitacyjnego oraz z położenia. Jowisz wchłania komety i planetoidy, które potencjalnie mogłoby zagrażać nam – ziemianom.
Naukowcy oszacowali, że każdego roku Jowisz kurczy się o około 2 centymetry. Szacuje się, że od momentu powstania do dnia dzisiejszego ta i tak ogromna planeta skurczyła się dwukrotnie. Proces następuje na tyle wolno, że za naszego życia Jowisz na pewno nadal będzie istniał.
W języku japońskim nazwy dni tygodnia pochodzą od nazw planet. Poniedziałek to Księżyc, wtorek to Mars, środę reprezentuje Merkury, czwartek to wspomniany Jowisz, piątek to Wenus, sobota Saturn, zwieńczeniem tygodnia jest Słońce, czyli nasza niedziela.
Włoski uczony i astronom Galileusz już na początku XVII wieku odkrył i nazwał cztery największe księżyce Jowisza. Co ciekawe, dokonał tego za pomocą skonstruowanego przez siebie teleskopu. Księżyce Galileuszowe to: Io, Europa, Ganimedes i Kallisto.
To niezwykłe na owe czasy odkrycie uważane jest za pierwszą z teleskopowych obserwacji księżyców innych planet niż Ziemia. Galileusz dowiódł, że ciała niebieskie nie krążą wyłącznie wokół naszej planety. Wiedza ta stworzyła podwaliny do powstania teorii heliocentrycznej autorstwa Mikołaja Kopernika.
Zdj. główne: NASA/unsplash.com
