Jak działa ludzka pamięć, co ją stymuluje, przez co zaś jej funkcje ulegają pogorszeniu? Fascynujące tajemnice ludzkiego mózgu od setek lat zgłębiane są przez naukowców różnych dziedzin. Wiele udało się ustalić, ale wciąż większość pozostaje zagadką. Co wiemy na pewno?
Pamięć w ujęciu medycznym. Jak się ją definiuje?
Zagadnienie ludzkiej pamięci może być opisywane na wiele sposobów. Podstawowy definiuje pamięć jako powiązania pomiędzy komórkami nerwowymi, czyli neuronami. Im są trwalsze, tym pamięć jest lepsza. Z punktu widzenia chemii pośredniczy tutaj RNA, czyli kwas rybonukleinowy.
Rodzaje pamięci. Jakie są?
Wyróżnia się kilka rodzajów pamięci, które mają zróżnicowane funkcje:
pamięć ultrakrótkotrwała: dzięki niej wrażenia przechowywane są przez niezwykle krótki czas – od 0,5 do 4 sekund. Mówi się tu o pamięci ikonicznej (wzrokowej) i pamięci echoicznej (wrażenia słuchowe);
pamięć operacyjna (krótka): jej zadaniem jest przechowywanie stosunkowo niewielkiej ilości informacji przez krótki okres (kilka lub kilkanaście sekund). Informacje te są przechowywane tymczasowo. Mogą później podlegać konsolidacji i być podstawą dla tworzenia się pamięci długotrwałej lub ulec rozproszeniu. Selekcja jest w tym przypadku podświadoma i trwa zaledwie kilkanaście sekund. Co ciekawe, kodowanie tej formy pamięci ma charakter przede wszystkim dźwiękowy – stąd utrwalenie wielu wiadomości wymaga powtarzania, żeby stały się elementem pamięci długotrwałej;
pamięć długotrwała: właśnie w niej zmagazynowany jest ogrom danych, które w swoim umyśle jest w stanie pomieścić człowiek. Nigdy nie udało się ustalić, jak wielką ilość informacji można w niej zakodować. Zawierają się w niej wszystkie wspomnienia i wiedza o świecie – mówimy więc o pamięci autobiograficznej. Dzieli się na pamięć deklaratywną (fakty) i niedeklaratywną (umiejętności).
TED-Ed – Jak zapamiętujemy i zapominamy – Catharine Young
Czynniki, które źle wpływają na pamięć
Nasza pamięć, o ile nie doświadczymy któregoś z jej zaburzeń, może nam w życiu służyć lepiej lub gorzej przez dłuższy lub krótszy czas. Duże znaczenie ma w tym przypadku odpowiednie dbanie o nasz mózg. Czego powinno się unikać?
Czynności powtarzalne
Rutyna jest tym, co przyczynia się do osłabienia działania naszej pamięci. Wraz z wiekiem człowiek traci neurony – dzieje się to od 25. roku życia. Z czasem ubytek sięga rzędu 10%. Chodzi jednak o to, żeby wciąż je ćwiczyć i utrzymywać w dobrej formie. Jak to robić? Przede wszystkim przez uciekanie od rutyny ku nowym rzeczom, uczenie się, zmiany. Dlatego warto rozwiązywać krzyżówki, uczyć się języków obcych lub nowych umiejętności.
Stres, nałogi, niezdrowy tryb życia
Co jeszcze sprawia, że wraz z wiekiem nasza pamięć ma się coraz gorzej? Jedną z podstawowych kwestii jest przewlekły stres, zwłaszcza połączony ze zbyt krótkim snem. Wysypianie się jest bardzo ważne dla higieny naszej pamięci. Trzeba także unikać nadużywania alkoholu i innych używek. Do degeneracji mózgu prowadzi także m.in. nikotyna. Zamiast tego dobrym wyjściem jest regularne dotlenianie się podczas spacerów. Dietę warto urozmaicać o produkty, zioła i preparaty wspomagające pracę mózgu i zapamiętywanie.
Popularne zaburzenia pamięci
Do zaburzeń pamięci zaliczają się w szczególności:
amnezja – utrata pamięci, która może mieć charakter ostry (często przemija) lub postępujący. Może być całkowita lub częściowa, gdy dotyczy jednego typu pamięci;
otępienie – dotyczy szerszego zakresu ubytku wyższych czynności nerwowych niż tylko pamięci. Może być stabilne (często występuje przy niedorozwoju) lub postępujące;
łagodne zaburzenia poznawcze – często, ale nie zawsze, mogą zwiastować dalsze problemy z pamięcią lub funkcjami poznawczymi, w tym sygnalizować otępienie. Ich występowanie jest częstsze po 60. roku życia i cierpi na nie nawet 20% populacji.
